Tegoroczny program cyklu Canti Spazializzati w swoich poszukiwaniach porusza się po spirali. Dokładniej mówiąc, po koncepcji otwartej formy spiralnej popularyzowanej w latach 60. i 70. XX w. przez Leoncjusza Ciuciurę – zmarłego w 2017 roku i obecnie nieco zapomnianego polskiego kompozytora. Wychodząc od spiralnych modeli wszechświata i DNA, podkreślał przestrzenną i zakrzywioną naturę otaczającej nas rzeczywistości. Ciuciura uznawał ten kształt jako odpowiedni do opisu działań w dziedzinie notacji graficznej, sonorystyki, brzmień preparowanych, konceptualizmu, a także muzyki minimalistycznej, intuitywnej, czy wreszcie happeningów. Osadzenie tego typu twórczości w strukturach obecnych w przyrodzie miało na celu skierowanie uwagi osób wykonujących utwory i publiczności na współodczuwanie, zrodziło się z marzeń o świecie bez wojen, nietolerancji światopoglądowej, nienawiści rasowej, w którym nie ma miejsca na głód, nędzę i degradację środowiska naturalnego. Inspirowane są pragnieniem świata sprawiedliwości społecznej, w którym wolność jednostki, braterstwo i solidarność są wartościami podstawowymi.
Ciuciura traktował formę otwartą jako inspirację dla działań performatywno-dźwiękowych, zdolnych zniwelować podziały pomiędzy osobami komponującymi, wykonującymi i słuchającymi. Włączając je wszystkie w proces powstawania sytuacji twórczej i wspierając wszystkie osoby uczestniczące w rozwoju duchowym, społecznym i kulturowym. Forma spiralna miała uwalniać dynamikę i unikatowy charakter każdego wykonania, które tworzyło nową wersję utworu.
Canti Spazializzati #21 Forma Spiralna
PROGRAM
Leoncjusz Ciuciura
Spirale I per uno (1964→)
„W utworach moich nie ma podziału na wykonawców i odbiorców. Jest tylko homo creator, człowiek uwrażliwiony, syntonicznie współodczuwający, o otwartym umyśle, wyobraźni, wrażliwy na nowe doświadczenia intelektualno-estetyczne, posiadający zdolności akomodacyjne. Mam pełną świadomość, że aby zrealizować takie programowe założenia potrzebna była nowa forma. Forma spiralna jest – moim zdaniem – najbardziej adekwatna, ponieważ jej podstawową cechą jest dynamiczna, integrująca dążność wszystkich elementów do wewnętrznej jedności, spoistości i substancjalnej doskonałości”.
Wraz ze Spirale I per uno (1964→) stajemy na początku drogi Leoncjusza Ciuciury (1930-2017) do opracowania nowego rodzaju formy, który miał nie tylko odpowiadać na wyzwania muzyki II połowy XX wieku, ale przede wszystkim, zgodnie z utopijnymi i kosmogonicznymi wizjami kompozytora („spiralny rytm muzyczny jest rytmem kosmicznym”), prowadzić do udoskonalenia człowieka. Idea homo creator miała być przeciwwagą dla automatyzacji życia związanego z postępem technologicznym i idącą wraz z nim pracą seryjną i unifikacją – problemem, który współcześnie wydaje się przynajmniej tak samo aktualny jak 60 lat temu.
Jak idea spirali realizuje się w Spirale I? W sekcjach rozpoczynających i kończących utwór kompozytor dostarcza Kreatorowi (jak określa wykonawcę) wskazówki pozwalające na stworzenie „poezji spiralowej” – układów sylab („zderzeń postwerbalnych”) ułożonych na bazie dowolnego alfabetu. Wykonując monolog, Kreator aktywuje kolejno spiralnie ustawione instrumenty perkusyjne. Środkowe sekcje wypełniają różnego rodzaju akcje głosowo-perkusyjno-performatywne z ważnym zastrzeżeniem, żeby żaden wykorzystany wcześniej element nie został powtórzony w przebiegu formy – podobnie jak w spirali, która nigdy nie powraca do tego samego punktu.
Na ten szerzej nieznany utwór zwróciła moją uwagę dr Joanna Gul w Bibliotece Kulturoznawstwa i Muzykologii UWr, pokazując mi dziwaczną, wydaną przez PWM partyturę z obracanymi kołami, na których spiralnie umieszczono słowa. I rzeczywiście, przebrnięcie przez wszystkie jej zawiłości bez obecności kompozytora okazało się sporym wyzwaniem. Według mojej wiedzy Spirale I wykonana została wcześniej tylko raz przez Jerzego Artysza na festiwalu „Warszawska Jesień” w 1968 roku. Idea Ciuciury nie została wtedy jednak w pełni zrealizowana – zamiast „poezji spiralowej” publiczność usłyszała fragmenty poematu Non-stop-show Tadeusza Różewicza. My podejmiemy próbę realizacji wychodzącą bezpośrednio od wskazówek kompozytora, pierwszą taką w historii, uaktualniając je zarazem poprzez użycie przestrzennej (spiralnej) projekcji dźwięku.
Ryszard Lubieniecki – opracowanie interpretacji utworu
Michał Sember – wykonawca / Kreator
Ryszard Lubieniecki
Spirale della memoria (2025) * na clavisimbalum, instrumenty perkusyjne i elektronikę
Utwór będzie rozszerzeniem idei kompozycji spiralnej, zrealizowanej przez Leoncjusza Ciuciurę w Spirale I per uno (1964→), z perspektywy historycznej. Do wykorzystanego w Spirale I zestawu instrumentów perkusyjnych dołączy clavisimbalum – rekonstrukcja XV-wiecznego strunowego instrumentu klawiszowego, a paralelę dla „poezji spiralnej” Ciuciury stworzą koła służące do układania kombinacji liter dołączane do traktatu Ars memoriae Jacobusa Publiciusa – florenckiego mówcy nauczającego w XV wieku tzw. „sztuki pamięci”. Wygenerowane za pomocą dawnej metody słowa (w partii elektroniki) zostaną zestawione ze „spiralnym” strojeniem clavisimbalum. W przeciwieństwie do zamkniętego systemu w używanym współcześnie stroju równomiernie temperowanym (tworzącym tzw. koło kwintowe), efekt późnośredniowiecznej metody strojenia czystymi kwintami moglibyśmy przedstawić właśnie jako „niedomkniętą” spiralę. Wraz ze stopniowym ruchem przez szereg dźwięków zgodnie z procesem strojenia clavisimbalum drugi wykonawca będzie przechodził realną ścieżką instrumentów perkusyjnych, ustawionych spiralnie zgodnie z ideą Ciuciury. Ruch spiralny zostanie ponadto odwzorowany w zaplanowanej trajektorii dźwięków w przestrzeni systemu wielokanałowego.
Miłosz Kędra
our breath, recurring, our breath (2025) *
U podstaw tej kompozycji leży praktyka tarab (طرب) – pojęcia, które nie ma bezpośredniego odpowiednika ani w języku angielskim, ani w polskim. Odnosi się ono do stanu ekstatycznego uniesienia, w którym granice czasu i jaźni zanikają w doświadczeniu muzyki. Wiersz autorstwa Amazony Assem, będący podstawą utworu, eksploruje to zjawisko, splatając je z osobistymi doświadczeniami migracji oraz religijnej opresji. Powtarzające się, cykliczne frazy i słowa czerpią z praktyki artystycznej Umm Kulthum, która podczas swoich występów potrafiła wywołać stan tarab – wspólnotowe, głęboko emocjonalne doświadczenie muzyki – pomiędzy sobą a publicznością. Ten aspekt znajduje odzwierciedlenie w użyciu piszczałek organowych, których dźwięk przypomina sam oddech: ciągły, powracający, żywy. Zarówno kompozytorx, jak i autorka wiersza uczestniczą w procesie duchowego odzyskiwania, próbując na nowo odczytać swoje religijne dziedzictwa i odnaleźć w nich zasoby, które pozwolą ich queerowości się rozwinąć.
Fragment tekstu:
I touched grass
walked deep into the meadow
the mud squeezed between my toes
I walked and walked
stepped in too deep
could no longer see my toes
I just realised the mud reached up my knees
biegam بجري biegam بجري
نفسي…كان نفسي..كان
في نفسي نفسي…نفسي
كانت في نفسي
نفسي..نفسي
سمعت صوت…słucham tego głosu
Leonie Strecker
peripher (2025) *
Peripher to kompozycja elektroakustyczna eksplorująca niestabilność, kruchość oraz pojęcie peryferyjności. Krążąc wokół zmieniających się punktów centralnych, dźwięki nieustannie prześlizgują się przez mikrotonowe strojenia, glissanda i formują subtelne przesunięcia częstotliwości. Utwór łączy brzmienie organów, zarejestrowane latem 2025 roku w Cité des Arts w Paryżu, z brzmieniem syntetycznych organów i oscylatorów, scalając rezonans akustyczny z barwami elektronicznymi. Jego postać, inspirowana spiralną formą Leoncjusza Ciuciury, rozwija się jako nieustannie ewoluujące pole fakturalne.
Katarzyna Podpora
)personal) movements((() (2025) *
kompozycja dźwiękowa na osiem kanałów (() z udziałem nagrań terenowych))) _((_(amplifikowanych szczątków istot pozaludzkich – kości_() liści__)_- (małych obiektów różnego pochodzenia (_(_)(fragmentów ceramiki ( (papieru___))metalu(_) _ jednego niesprawnego w pełni instrumentu muzycznego ()_ jednej ludzkiej osoby )_)) dotykającej i wprawiającej Inne osoby w ruch (() _
_kompozycja osnuta jest wokół ())) każdej z materii__ czy _istot _))( poruszanych koliście )_(((( lub tylko) częściowo_ – w dążeniu do kolistości)) i wgłąb_(pełna) zdarzeń dźwiękowych)) _które (jak powiewy wiatru_() ) rozproszone w czasie__( i przestrzeni))))( )(())) _delikatnie przełamują ())) formowaną spirale(ę)((((() )
Mikołaj Szmeichel aka Lemta Toro
Zdanie z pewnego snu: (2025) *
W mojej kompozycji korzystam z własnego zbioru dźwięków, nagrań terenowych i sampli – są one punktem wyjścia do warstwowej, opartej na powtórzeniach kompozycji. Do spiralnej formy odnoszę się przy użyciu rozłożonego w przestrzeni, kaskadowego echa, jak i formalnej struktury utworu. Ważną inspiracją jest dla mnie sposób, w jaki Ciuciura korzysta z mowy – w kompozycji używam ledwo rozpoznawalnych urywków mówienia, które wchodzą ze sobą w niezrozumiały dialog.
Oktawia Pączkowska
Vortex (2025) *
Vortex to kompozycja na system oktofoniczny, inspirowana koncepcją formy spiralnej Leoncjusza Ciuciury. W utworze przestrzeń dźwiękowa funkcjonuje jako instrument sam w sobie – dźwięki poddawane są algorytmicznym transformacjom opartym na idei koła, które spiralnie się rozwija i ewoluuje w czasie. Rotacje i multiplikacje trajektorii tworzą wrażenie zmiany wysokości, barwy i kierunku, angażując słuchacza w dynamiczny ruch dźwięku. Struktura utworu rozwija się zgodnie z rytmem spiralnym – od stanu potencjalnego, przez aktywizację materiału, po moment emergencji, w którym ujawniają się nowe jakości brzmieniowe. Vortex jest próbą muzycznego uchwycenia spiralnej natury rzeczywistości – od galaktycznych wirów, przez rytmy natury, po helisy DNA – i przekształcenia jej w immersyjne doświadczenie dźwiękowe.
* prawykonanie, zamówienie Canti Spazializzati
O ARTYST(K)ACH
Michał Sember
Urodził się w Środzie Śląskiej, mieszka we Wrocławiu. Od ponad dekady gra muzykę improwizowaną w różnych składach. Zazwyczaj korzysta z gitary elektrycznej, przedmiotów i głosu. Miał okazję współpracować z takimi artystami jak Paulina Owczarek, Agusti Fernandez, Michał Biel, Adam Webster, Mateusz Rybicki, Paweł Doskocz, a także z muzykami z łódzkiego kolektywu Dźwięk-Bud. Jest członkiem redakcji muzycznej Akademickiego Radia LUZ, gdzie prowadzi autorską audycję Tembr o muzyce eksperymentalnej. Jako Siemper bierze udział w rapowych bitwach freestyle a jako repmeis gra DJ sety i produkuje komputerowe piosenki.
Ryszard Lubieniecki
Kompozytor, muzykolog, instrumentalista, improwizator. Studiował kompozycję i akordeon w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. W 2023 r. obronił pracę doktorską pod kierunkiem prof. Remigiusza Pośpiecha we wrocławskim Instytucie Muzykologii, gdzie obecnie pracuje na stanowisku adiunkta. Poza akordeonem gra również na średniowiecznych instrumentach klawiszowych (portatywie i clavisimbalum). Współzałożyciel tria muzyki współczesnej Layers i zespołu muzyki średniowiecznej Vox Imaginaria oraz bardziej efemerycznych zespołów muzyki improwizowanej, m.in. Vogellicht, Widzicie i Lubieniecki/Rupniewski. Autor monografii “Musica i memoria w późnośredniowiecznych traktatach muzycznych I połowy XV wieku” (Wrocław 2025).
soundcloud.com/ryszard-lubieniecki
Miłosz Kędra
Kompozycje Miłosza Kędry (ur. 2001) eksplorują brzmienia syntetyczne, elektroakustyczne oraz autorskie instrumenty akustyczne, poszukując różnych barw, strojów i faktur. Głównym polem jego twórczości, a jednocześnie centralnym elementem pierwszego albumu For Aeons (2021) są organy piszczałkowe. Poprzez minimalistyczne motywy, Kędra przenosi tu brzmienia tego instrumentu poza przestrzeń kościelną, syntetycznie przetwarzając jego dźwięki. Obecnie studiuje na studiach magisterskich na kierunku Nowa Muzyka Mediów na Akademii Muzycznej w Poznaniu, a niedawno ukończyłx licencjat z Kompozycji Elektroakustycznej, podczas którego zbudowałx własne organy piszczałkowe. Jego najnowszy album „their internal diapasons” wzbudził zainteresowanie wśród europejskich i światowych kręgów muzyki eksperymentalnej z uwagi na oryginalną redefinicję organów piszczałkowych oraz surowe, fakturalne ujęcie dźwięku.
Amazona Assem
(ur. 1998, Kair) W swoich pracach dąży do dekonstrukcji hierarchii jednostkowej i zbiorowej opresji, a także do przeformułowania analogii i symboliki poprzez abstrakcyjne formy reprezentacji. Zgłębia tematy związane z tożsamością/osobowością, bio-editingiem i hackingiem. Interesuje się zagadnieniami z zakresu filozofii, prześladowań osób queer i migracji na globalnym południu oraz taktykami adaptacji i przetrwania na uchodźstwie, praktykami i rytuałami rdzennych społeczności. Wyraża swoją postawę poprzez performans, sztukę wideo, rzeźbę i słowo mówione, zmierzając do poszerzenia spektrum środków wyrazu, za pośrednictwem których manifestują się jej idee.
Leonie Strecker
Leonie Strecker jest kompozytorką i artystką dźwiękową. Jej twórczość obejmuje muzykę elektroniczną i elektroakustyczną, kompozycje dla solistów i zespołów, a także performansy i instalacje. Artystka eksploruje zagadnienia związane z hybrydowością formy, obecnością i nieobecnością, powiązaniami między pamięcią a doświadczeniem oraz ze znaczeniem dźwięków konkretnych i syntetycznych. Jej prace były prezentowane m.in. podczas Biennale w Wenecji, Audio Art Festival w Krakowie, Musikprotokoll Festival w Grazu, Kunstpalast w Düsseldorfie, Kunstsammlung NRW w Düsseldorfie, De Singel Arts Centre w Antwerpii, czy ZKM w Karlsruhe. Urodzona w 1995 roku w Düsseldorfie, studiowała kompozycję elektroakustyczną w Rzymie i Düsseldorfie, a następnie ukończyła z wyróżnieniem studia na Uniwersytecie Muzyki i Sztuk Scenicznych w Grazu. Obecnie mieszka w Wiedniu.
Katarzyna Podpora
Artystka multimedialna, związana z morzem – jego przestrzenią audialną, ruchem, wpływem na twardą materię; tłumaczka, doktora sztuki w zakresie rzeźby i intermediów; mieszka i pracuje w Gdańsku. W pracy twórczej porusza kwestie materialności oraz podmiotowości istnień (tak żywych, jak i nie-żywych), form efemerycznych i performatywnych, a także procesualności i pamięci – w kontekście zapisu dokonywanego za pośrednictwem różnych mediów, w tym nagrań audio, tekstu, czy fotografii. Skupia się na nasłuchiwaniu materii i przestrzeni. Jako twórczyni muzyki eksperymentalnej, improwizowanej (m.in. w duecie PODPORA/KOHYT https://podporakohyt.bandcamp.com ) – pracuje z istotnym w jej praktyce instrumentarium, na które składają się materiały uznawane za odpadki, w tym szczątki istot pozaludzkich – kości zwierzęce, martwe części roślin, a także zdezelowane instrumenty, zniszczone płyty gramofonowe i taśmy z nagraniami terenowymi. Swoje prace prezentowała na wielu wystawach i festiwalach sztuki oraz muzyki współczesnej.
Mikołaj Szmeichel
AKA Lemta Toro. Autor wydanego w 2021 roku albumu 'True Religion’, na którym eksperymentował z kasetowymi pętlami i nagraniami terenowymi. W 2023 wydał album 'KAPITAŁKA’, na którym łączy surowe, syntezatorowe pejzaże dźwiękowe z białym śpiewem. Jego muzyka nawiązuje do wrażliwości low-fidelity, tape music i muzyki folkowej. Jego utwory były prezentowane m.in. w miksach Noods Radio, LYL Radio, Culture.pl oraz na listach The Quietus i 4AD.
Oktawia Pączkowska
Kompozytorka i artystka dźwiękowa. Jej utwory były wykonywane zarówno w Polsce, jak i za granicą, m.in. na festiwalach Setkávání Nové Hudby Plus w Brnie (Czechy, 2017), Tehran Contemporary Music Festival (Iran, 2018), New Music Days w Lucernie (Szwajcaria, 2018), New York City Electroacoustic Music Festival (USA, 2021), HELMCA Electroacoustic Music Days (Grecja, 2021), Lampi Di Rete Audiovisual Marathon (Włochy, 2022), Audio Art w Krakowie (2022, 2024), MUSICACOUSTICA-HANGZHOU (2023), Warszawska Jesień (2023, 2024) oraz ManiFeste Festival w Paryżu (2025).
Laureatka konkursów takich jak Keiko Yoneda International Composers’ Competition (2021), Konkurs Kompozytorski 10. Międzynarodowego Konkursu Duetów z Harfą (2024) oraz finalistka trzech edycji Międzynarodowego Konkursu Muzyki Elektroakustycznej PRIX CIME (2019, 2021, 2023). Uczestniczyła w międzynarodowych rezydencjach i programach, m.in. composer.pl (2021), JACK Studio (2023) oraz One Beat Virtual #5 (2024).
Laureatka Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2020), Stypendium Twórczego Miasta Krakowa (2023) i Młoda Polska (2024). Ukończyła studia magisterskie na Akademii Muzycznej im. K. Pendereckiego w Krakowie i studiowała w Hochschule Luzern w ramach Swiss-European Mobility Programme (2018). Obecnie jest doktorantką Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie.
O WYDARZENIU
11.10.2025 19:00:
୭ Michał Sember gra Leoncjusza Ciuciurę
୭ Ryszard Lubieniecki
୭ Miłosz Kędra
୭ Leonie Strecker
12.10.2025 19:00:
୭ Katarzyna Podpora
୭ Mikołaj Szmeichel aka Lemta Toro
୭ Oktawia Pączkowska
BWA Wrocław Główny, sala sesyjna
Antresola na Dworcu PKP Wrocław Główny
ul. Piłsudskiego 105
GALERIA
sobota, 11 października, fot. Wojciech Chrubasik
niedziela, 12 października, fot. Jerzy Wypych
ZESPÓŁ
Daniel Brożek (kurator), Barbara Celebucka (producentka), Marta Konieczna (PR), Szymon Lazar (inżynier dźwięku)
Mix i mastering nagrań: Daniel Brożek
Identyfikacja wizualna: Karolina Pietrzyk + Mateusz Zieleniewski
Organizator: Fundacja na Rzecz Studiów Europejskich
Partner: BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej
Matronat medialny: Glissando
Cykl współfinansowany ze środków Miasta Wrocławia | www.wroclaw.pl oraz w ramach funduszy Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności: program wspierania działalności podmiotów sektora kultury i przemysłów kreatywnych na rzecz stymulowania ich rozwoju.
